آرایه تضاد

آرایه تضاد

آرایه ی تضاد(ناسازی) و آرایه ی متناقض نما:

آرایه ی تضاد که در زبان پارسی آن را  ((ناسازی ))گویند،آن است که سخنور،واژه هایی را در سروده ی خویش به کار

 ببرد که در معنا با یکدیگر ناسازند.

فرخی سیستانی در دو بیت زیر، ناسازی(تضاد)را به کار برده است:

    آرایه تضاد

دوستان و دشمنان را از تو روزرزم و بزم

      آرایه تضاد

در نومیدی بسی امید است    

آرایه ی طباق سلب:

گونه ای از ناسازی(تضاد)وجود دارد که بدیعیان آن گونه را"طباق سلب"گویند.اینگونه ناسازی، آن است که یک ساخت یا

 دو ساخت از فعلی به ایجاب یا سلب در سخن آورده شود،یعنی فعل یک بار مثبت است و بار دیگر منفی است.

خون جگر خورم،نخورم نان ناکسان           در خون جان شوم،نشوم آشنای نان

نمونه ای دیگر از ناسازی وجود دارد که ارزش زیبا شناختی بسیار دارد که آن را"ناسازی هنری"گویند که ما آن را بیشتر

 با واژه های "متناقض نما"یا به قول اروپاییان"پارادوکس"می شناسیم.ناسازی هنری-متناقض نما یا پارادوکس- آن است

 که دو ناساز،در همان هنگام که با هم ناساز و مخالف و متضادند،سخت به هم پیوسته اند و از یکدیگر جدا نمی

 شوند،یعنی ذهن هر دوی آنها را می پذیرد.این آرایه را "حافظ"در اشعارش فراوان به کاربرده است.

دولت فقر خدایا به من ارزانی دار                            کاین کرامت سبب حشمت و تمکین من است

ارشادپور

فرمول صفتها

(( فرمول صفت ها ))

1ـ صفت ساده: (دیواربلند )

2ـ صفت تفضیلی : صفت ساده + تر (دیوار بلند تر )

3ـ صفت عالی : صفت ساده + ترین (بهترین سخن )

4ـ صفت مفعولی : بن ماضی + ه (دست بریده )

بن ماضی + ار (مرد گرفتار )

5ـ صفت لیاقت : مصدر + ی (فیلم دیدنی)

6ـ صفت نسبی : اسم + ی (دختر ایرانی )

اسم + ین (لباس زرین )

اسم + ینه (ظرف سیمینه )

اسم +انه (لباس دخترانه )

اسم + گان (جشن مهرگان )

7ـ صفت فاعلی  :بن مضارع + نده (مرد نویسنده )

بن مضارع + ان (لب خندان )

بن مضارع +آ (چشم بینا )

بن ماضی + ار (مردخریدار )

اسم + گر (مرد مسگر )

بن مضارع +گار (مرد آموزگار )

حقیقت ، مردانه ، حسینی 

گروه های اسمی

گروه اسمی و وابسته ها

دانستیم که در هر گروه ممکن است یک کلمه یا بیشتر وجود داشته باشد.در گروهی که بیشتر از یک کلمه به کار رفته اولین

 اسم ، هسته ی آن است.

کتاب جالب ادبیات  -  بهترین درس کتاب  -  همین دو خانه ی قشنگ

               گروه                   گروه                          گروه

ممکن است قبل از هسته و یا بعد از آن ، صفت یا مضاف الیه به کار رفته باشد.

مانند:          کتاب جالب ادبیات  -          بهترین درس کتاب  -     همین دو خانه ی قشنگ

                    (هسته ،صفت ،مضاف الیه)    (صفت ،هسته ،مضاف الیه)   (صفت ،صفت ،هسته، صفت)

مثال :

دو کتاب  (شمارشی)                                                            دو کتاب را خریدم .(وصفی)

هر کتاب (مبهم)                                                                     هرکتابی،نکته های جالبی دارد.(وصفی)

عجب کتابی (تعجبی)                                                         عجب کتابی خوانده ای!(وصفی)

کدام کتاب (پرسشی)                                                         کدام کتاب را هدیه می دهی؟(وصفی)

این کتاب(اشاره ای)                                                          این کتاب را بفروش.(وصفی)

صفت اشاره ای (این ، آن ، چنین ، چنان )

این رشته ،سر دراز دارد.                                                                  (این رشته)

همین شخص به مدرسه مراجعه کرد.                                               (همین شخص)

چنین کتابی را ندیده بودم.                                                               (چنین کتاب)

آن قلم را بردار و بنویس.                                                                   (آن قلم)

همان فیلم را از نزدیک دیدم.                                                            (همان فیلم)

چنان فریادی شنیدم.                                                                          (چنان فریاد)

ترکیب وصفی

صفت پرسشی:(کدام ،چگونه،چقدر،چند)َ

کدام درس را دوست داری؟                              (کدام درس)

احمد چگونه صدایی دارد؟                                (چگونه صدا)

چه رفتاری می پسندی؟                                    (چه رفتار)

چقدر پول باعث نجات تو می شود؟                     (چقدر پول)

چند خانه را دیده ای؟                                       (چند خانه)

شما چه نظری دارید؟                                      (چه نظر)

                                                           ترکیب وصفی

صفت تعجبی:(جه ، عجب ،چقدر)

چه رفتار جالبی !                                               (چه رفتار)  

عجب کتابی !                                                    (عجب کتابی )

چقدر پول نو!                                                    (چقدر پول )

                                                                  ترکیب وصفی

صفت مبهم (هرِـ چند وفلان)

هرخوشبختی یک دلیلی دارد .                              (هر خوشبختی )

فلان شاعر را شناختم  .                                      (فلان شاعر )

چند بار فریاد کشیدم .                                         ( چند بار )

صفت شمارشی (پنج ـ چهارمین و سه چهارم)

پنج کتاب خریدم.                                            (پنج کتاب )

چهارمین امتحان را گذراندم.                             (چهارمین امتحان )

سه چهارم زمین را گرفتم.                            (سه چهارم زمین )

نکته :بعضی ار مثال ها با توجه به کاربرد آن متفاوت است  مانند :

چند کتاب خریدی ؟ (پرسشی )                                                            چند کتاب را برداشتم .(مبهم)

چه کتابی خوانده ای ؟ (پرسشی )                                       چه سوال قشنگی ! (تعجبی )

چقدر پول باعث شادی تو می شود ؟(پرسشی)                              چقدر او را می شناسی؟ (قید )

حقیقت ، مردانه ، حسینی